Temel gelir kitabı 2017 yılında Guy Standing tarafından orjinal adı “Basic Income” adı ile yazılmış, 2020 yılında Türkçe’ye “Temel Gelir” adı altında çevrilerek “Tellekt” tarafından yayınlanmış, günümüzde üzerinde çeşitli tartışmaların yaşandığı “Evrensel Vatandaşlık Geliri” konusu üzerine bir inceleme kitabıdır.
Kitap temel gelir kavramının tarihçesi, neden bu modele ihtiyacımızın bulunduğu, nasıl finanse edilebileceği ile ilgili bazı fikirler ve geçmişte uygulanmış bir kaç pilot uygulamanın detaylarını içermektedir.
Temel gelir amaç olarak, kişilere tam bir ekonomik bağımsızlık veya varlık içerisinde bir hayat sağlamaktan çok kişilere temel bir ekonomik güvence sağlamaktır. Peki tam olarak neden bu ekonomik güvenceye ihtiyacımız bulunmaktadır ?
Bugün verimlilik artışı ile ücret artışlarında bir denge tutturulamamış durumdadır. Verimlilik arttıkça ücretler ya sabit kalmıştır ya da düşüşe geçmiştir. Otomasyon istihdam üzerinde ciddi bir baskı yaratmaktadır. Artmayan ücretler, azalan iş piyasası temel gelirin önemini arttırmaktadır.
Kitapta temel gelir modeline alternatif negatif gelir vergisi, iş garantisi, gıda/kupon yardımı gibi uygulamalar, bu modelin adlandırılması ile ilgili alternatif isim önerileri (Temel gelir hibesi, Evrensel temel gelir, Koşulsuz temel gelir, Vatandaşlık geliri, Katılım geliri, Sosyal kar payı, Devlet ikramiyesi), temel gelirin sadece bireylerin ekonomik değil sosyolojik hayatlarına da olan etkisi, temel gelirin toplumsal refah düzeyine etkisi gibi konulara değinilmiştir.
Kitabın bir yerinde daha önce duymadığım Hollanda Sendromu diye bir konudan bahsediliyor. Literatürde “Bolluk Paradoksu” olarak da geçen bu konuyu biraz araştırdığım zaman arkasında enteresan bir hikaye olduğunu keşfettim. Bu konunun detayını Wikipedia‘dan alıntılayacak olursak “Hollanda hastalığı, ani zenginleşme kaynağına kavuşan bir ekonomide mevcut üretim faktörlerinin diğer üretim alanlarından çekilip yeni kaynağa yönelmesi sonucunda toplam üretimin azalmasına denir. İlk olarak 1960’lı yıllarda Hollanda’da doğal gaz bulunması sonucunda gözlemlendiği için Hollanda Hastalığı adını almıştır.”
Kitaptan altını çizdiğim bazı cümleler,
- Patenti alınan birçok buluş, kamu tarafından finanse edilen araştırmalar sayesinde ortaya çıkabiliyorsa, bu buluştan elde edilen gelir neden tek bir kişinin yahut şirketin cebine giriyor ?
- Çevre kirliliği esasen zenginlerden çok yoksulları etkileyen bir sorundur çünkü zenginler hava ve su kirliliği, yeşil alan kaybı gibi sorunlardan etkilenmemenin bir yolunu bulabilirler.
- Komüniteryanizmin önde gelen savunucularından Amitai Etzioni’ye göre insanlar, bir toplumun parçası olduklarını ne kadar fazla hissederlerse, servetin yeniden bölüşümü konusunda o kadar ısrarcı olacaklardır.
- Herkese temel gelir sunmak demek, insanlara siyasal yapı içerisinde eşit statüde konumlanmış fertler olduklarını beyan etmek demektir.
- Önemli toplumsal değişikliklerin uzun süreli bir siyasi baskı olmaksızın gerçekleşmeleri pek vaki değildir.
- Daha iyi bir gelecek tasarlamak içinse hayal gücümüzün bir sıçrama yapması şarttır.
Kitap ayrıca “I, Daniel Blake” adında bu konu üzerine çekilmiş çok güzel bir filme atıfta bulunulmuştur. İzlemeyenlere bu filmi izlemelerini mutlaka öneririm.
Temel gelir konusu üzerinde düşünülmesi, şimdiden tartışılmaya başlanması ve pilot uygulamalar ile desteklenmesi gereken bir fikirdir. İlerleyen otomasyon, ücretlerdeki düşüş ve istihdamın azalmasının ortaya çıkardığı sorunlara eğer orta vadede bir çözüm bulunamaz ise toplumsal stabilizasyonu sağlamak bir süre sonra imkansız hale gelecektir. Bu sebeple yeni ekonomik modellerin ortaya atılması ve tartışılması önemlidir. Bu kitap bu konu üzerinde düşünmek isteyenler için bir başlangıç noktası olabilir. İlgilisine duyurulur…
Misel Aji'nin Dünyası 