“Başarısızlık, başta olursa ucuza, sonda olursa pahalıya mal olur.”
Yaratıcı Tür kitabı 2017 yılında David Eagleman ve Anthony Brandt tarafından “The Runaway Species” orjinal adı ile yazılmış, 2019 yılında Domingo yayınlarından “Yaratıcı Tür” olarak Türkçesi yayınlanmış “yaratıcılık” üzerine bir referans/inceleme kitabıdır.
Yazarlardan David Eagleman Standford üniversitesinde nörobilim alanında çalışmaktadır. Anthony Brandt ise Rice Üniversitesi, Shepherd Müzik Okulu’nda öğretim üyeliği ve bestecilik yapmaktadır.
Kitap yaratıcılık konusunu oldukça pratik bilgiler eşliğinde, neredeyse kitabın tamamında gerçek dünyadan örnekler vererek açıklamaktadır.
Yaratıcılık ve yenilik tamamen insani bir olgudur ve insanlar yeniliklere çok çabuk alışıp, onu eskitirler. Bu sebeple yaratıcı süreç asla bitmeyen ve bitmeyecek bir süreçtir. Geçmiş aslında tekrar ediyor gibi gözükmesine rağmen aslında her şey bir devinim halindedir ve hiç bir şey eskisi gibi değildir. Tekrara düşen tarih ile ilgili söylenen, “Tarih tekerrürden ibarettir” için Mark Twain “olsa olsa tarih kafiye oluşturur” demiştir.
Toplumsal yaşam kişilerin yaratıcılığını geliştirir. Yaratıcı sanatçıların en büyük verimler çalıştıkları zamanları, dünyaya sırt döndükleri zamana bağlayan yaygın bir yanlış algı vardır. Kimsenin umursamadığı, kimsenin ilgi göstermediği, kimsenin desteklemediği ya da teşvik etmediği bir ortam, ürün ortaya çıkarmaya can atan yaratıcı bir kişilik için kurgulanabilecek en kötü senaryodur.
Yaratıcılıkta bağlam çok önemlidir ve Skömorf (taklit nesneler) kullanılarak yeniliğin vurgusunu, aşina olduğumuz şeyler ile azaltabiliriz. Apple Watch’a saat ayar düğmesi eklenmesi veya iPad library’nin aynı bir kitaplık gibi tasarlanması bu durumlara birer örnektir.
Yaratcılık için 3 farklı metot kullanılabilir. Bunlar mevcut fikirlerin “bükülmesi“, “parçalanması” veya “harmanlama“sıdır. Ayrıca yaratıcı fikirler için seçenekleri çoğaltmak genelde tercih edilen bir yoldur. (Picasso “Nedimeler” tablosu için 58 farklı çeşitleme denemesi yapmıştır. Wright kardeşler uçağın kanadı için 38 farklı tasarım denemişlerdir.)
Kitaptan sizler ile enteresan ve üzerinde düşünülmesi gereken “Yaratıcı Okul” bölümünde yer alan aşağıdaki bölüm yaratıcılık üzerine enteresan bir bakış açısı sunmaktadır.
Ders yılının başında, resim öğretmeni Lindsay Esola tahtaya bir elma resmi çizer ve dördüncü sınıf öğrencilerine kendi elmalarını çizmelerini söyler. Öğrencilerin çoğu, öğretmenin verdiği örneği kopyalamakla yetinir. Bu alıştırma, Esola’nın öğrencilerine elmayı çizmenin düzinelerce yöntemini göstereceği bir yarıyıl için sadece başlangıç noktasıdır. Öğrenciler bu sene yarıyılda suluboya, noktalama tekniği, mozaik çizgi, sim, çıkartma, pul vb. akla gelebilecek her şeyi kullanarak Sürrealizm, Empresyonizm ve Pop Art gibi akımların stillerini taklit ederler. Sene sonunda Esola öğrencilere “Elma Olsun Yeter” ödevi verir ve tahtaya yine bir elma resmi çizer. Bu sefer neredeyse kimse öğretmeni örnek almaz ve sınıf duvarı farklı yollarla çizilmiş elmalar ile dolup taşar. Öğrenciler, öğrendiklerinden yola çıkarak kendilerine farklı yollar çizmişlerdir.
Kitaptan altını çizdiğim cümleler,
- Yaratıcılık çeşitli iş ve sektörlerde gözden uzaktır çünkü önemli olan, aracın işlevini yerine getirmesidir.
- İnsan beyninin duyduğu her şeyi fark etmemesi gerçeğinden yararlanan MP3 teknolojisiyle olduğu gibi…
- Saklamamız gereken bilginin aslında beklediğimizden daha az olduğunu sıklıkla fark ederiz.
- Yenilik, kendini sıklıkla gizler.
- Hiçbir canlı ve hiçbir iş, geçmiş başarılarının üzerine yaslanma lüksüne sahip değildir.
- Yenilik, enerjisini rutinin bozulmasından alır.
- Bir insan ya da şirketin karşı karşıya olduğu en büyük tehlikelerden biri, işlerin iyi yürüdüğü başarılı bir dönemin ardından, geçmiş yöntemlerin yeni ve değişen bir geleceğe de hatasız biçimde uygulanabileceğine inanmaktır.
- Hata yapılmadığı bir öğrenme ortamı olduğuna inanmıyorum.
- Başarısızlık, başta olursa ucuza, sonda olursa pahalıya mal olur.
- Yaratıcılık ve yenilik için alınacak derslerin ne olduğuna gelince: Bulunan ilk çözüme adanmamak, iyi bir yaklaşımdır.
- Çünkü yok oluşa götüren en dolaysız yol, tek bir çözüme fazla yatırım yapmaktır.
- Dünyaya ilişkin deneyimleriniz, “doğru” olarak aldığınız şeylerde değişiklikler yapar ve görme de bu kuralın istisnası değildir.
- Yenilik tek başına yetersizdir; ürünün toplumda yankı bulması da gereklidir.
- Dengeli bir eğitim, becerileri olduğu kadar hayal gücünü de besler.
Kitap çok hızlı okunan ve oldukça net bir şekilde mesajı ileten bir referans kitabıdır. Bu konuya ilgi duyanların mutlaka okumasını öneririm.
Misel Aji'nin Dünyası 