“Bu öyle bir gafletti ki, hesap günü geldiğinde, ki elbet gelecekti, insanlar sanki bir rüyadan uyanmışcasına kendilerine bütün bu olan bitenin gerçek olup olmadığını soracaktı”
Kişisel olarak Borsa ile ilgilenmemden dolayı yatırım kitaplarını da severim. Severek takip ettiğim lattedenborsaya.com sitesinde önerilen “Olağanüstü Kitlesel Yanılgılar ve Kalabalıkların Çılgınlığı & Karmaşıklığın Karmaşası” kitabını geçenlerde bitirdim. Kitap adından da anlaşılacağı üzere geçmiş dönemlerde yaşanan finansal çılgınlıkların giriş – gelişme ve sonuçlarını güzel bir hikaye diliyle anlatmış bir “finansal vaka” inceleme kitabıdır. (Bu kitap benzeri bir başka kitapta muhtemelen geçmiş dönemde yaşanmış olan Bitcoin çılgınlığı da mutlaka yer alacaktır!)
Kitap açılış olarak Missisipi projesi ile başlıyor. John Law adından bir (bankacı – politikacı – yatırımcı) kişi ülke de belirli bir statü kazandıktan ve ülkenin bazı emtialarının değerlerini bile değiştirebilecek cinsten bir güce eriştikten sonra daha fazla para toplayabilmek adına Missisipi adını verdiği bir projeyi krala sunar. Hindistan’da yapılan ticaretin karşılığı olarak ortaya sürülen bu projenin hisselerinin değeri açılışından itibaren Law’a olan güven ve halkın açgözlülüğü ile gelen çılgın bir talep ile birlikte hızla yükselmeye başlar. Hızlı yükseldikçe daha da fazla hisse piyasaya süren John ortada inanılmaz derece de ama karşılıksız bir piyasa yaratır. Bu yalancı refah ile her tarafta zenginliğin artması yeni bir burjuva sınıfının ortaya çıkmasına sebep olur. Ancak çok geçmeden bu karşılığı olmayan ve %120 gibi getirileri bir günde sağlayan bu hisselerin sıkıntılı dönemi başlar.
1720 yılında bir Kont istediği getiriyi alamayınca elindeki hisseleri satmaya başlar. Bu satış ile birlikte başlayan dalgada hissenin daha fazla artmayacağını anlayan yatırımcılar da ellerinden hisseleri çıkartmaya başlar. Bir satış dalgası ile hisse dalgalanır, aynı çıkarken yaşanan çılgınlığın bu sefer tersi başlar. Çılgın bir şekilde değer kaybetmeye başlayan hissenin karşılığı olacak paranında bulunmaması ayrı bir sıkıntı yaratır. Sonuç olarak bir batak piyasa oluşur ve çılgın karlar eden kişiler, yatırdıkları parayı bile alamayarak çılgın zarar edip batarlar.
Kitapta benzer mantık ile ilerleyen Güney Denizi projesi (karşılığı olmayan balon firmalar) lale çılgınlığı gibi dönemler de ayrıca anlatılmış.
Kitabın ikinci bölümünde bazı yatırım ilkeleri yazar tarafından verilmiş. (bu ikinci bölüm bana birinci bölüm kadar keyif vermedi.)
- Asla başka birine hisse alması ya da satması için tavsiyede bulunma.
- Bütün kazançları, kaçırılan karlar konusunda pişmanlık duymadan kabul et
- Borsadan elde edilen karlar bir anda yakuta, sonra kömüre, sonra elmasa, sonra çakmak taşına, sonra sabah çiyine ve en sonra da gözyaşına dönüşebilir.
- Bu oyunda kazanmak isteyenin sabrı ve parası olmalıdır.
Bence kitabın en güzel yanı, bir coşku anında insanların ne kadar heyecana geldiğini ve kazanma şehvetinin ne kadar toplumu kör ettiğini anlatmasıdır. Bitcoin döneminde yaşanan çılgınlık benzeri bu eski dönem çılgınlıkları aslında yatırımcılar ile spekülatörler arasındaki farkın nasıl sonuçlar verdiğini gözler önüne seriyor. Yatırım yaparken mutlaka ama mutlaka karşılığındaki değerin iyi incelenmesi bence yatırımın en önemli kuralıdır.
Kitap bence yatırım ve çılgınlık psikolojisini anlatan güzel bir roman – inceleme karışımı kitaptır. 1-2 farklı siteden özetinin okunması bence yeterli olacaktır.
Misel Aji'nin Dünyası 