Dört Gelecek – Kapitalizmden Sonra Hayat (Peter Frase)

Dört Gelecek (Kapitalizmden Sonra Hayat) kitabı Peter Frase tarafından yazılmış Koç Üniversitesi Yayınları tarafından 2017 yılında yayınlanan, gelecek üzerine dört farklı olasılığı inceleyen bir araştırma kitabıdır.

Kitap 109 sayfalık oldukça hızlı okunan ancak içerik anlamında dolu dolu ve enteresan bakış açılarına sahip bir araştırma kitabıdır.

Dünya üzerinde kaynakların kısıtlı olduğu ve aynı zamanda çok hızlı bir biçimde otomasyona dönen üretim döngülerinin nereye doğru evrimleşebileceği üzerine dört alternatif sunan kitap bu konuyu aşağıdaki şekilde ele almıştır.

Bolluk, Eşitlik -> komünizm

Kıtlık, Eşitlik -> sosyalizm

Bolluk, Hiyerarşi -> rantçılık

Kıtlık, Hiyerarşi -> imhacılık (eksterminizm)

 

Ben bu yazımda kitabın eksterminizim bölümünden bahsetmek istiyorum.

Gelecekte tüm işlerin otomasyon ile hallolduğu ve artık herhangi bir işçi sınıfına ihtiyaç olmadığı bir dünya hayal edelim. İşçilerin hala yaşamak için bir gelire ihtiyaçları varken patronların artık işçilere bir ihtiyacı kalmamıştır. Bu şekilde bir dünyada işçi sınıfı nasıl hayatta kalabilir ? Lüzumsuz insanlar adı verilen bu kitle yaşamını idare ettirebilecek kaynaklara erişemediği zaman artık hayatta kalamayacak mıdır ?

Bu bölümde yazar eksterminizm (imhacılık) alternatifinin olabileceğinden bahsetmektedir. Yani yoksul insanların imha edilmesi ve sadece zengin insanlarının hayatlarına devam etmesi olasılığının olabileceği. Çünkü böyle bir dünyada yoksul insanların sistem için sadece tehlike ve külfet olacağını belirtmiştir. (Bu alternatifte kaynaklar üzerinde kıtlık olduğu için evrensel gelir modeli uygulanmadığı varsayılmıştır.)

Bugün dünya üzerinde işsizlik oranı ciddi oranda artmakta ve gerçekten bir gelir kaynağı olmayan yoksul kesim oluşmaktadır. Ayrıca otomasyonun insanların elinden aldığı iş kadar yeni iş yaratamadığı gözlemlenmektedir. Bu olasılığın olması durumunda bu ekstrem sonucu gözlemleyecek miyiz ?

---

Yazının bu bölümüne dünyadan işsizlik oranlarını koymak istiyorum.
(Kaynak: https://tradingeconomics.com/country-list/unemployment-rate)

Mesela örnek olarak Congo’ya bakarsak bugünkü nüfusun 81 milyon olduğu bir yerde %46 oranında bir işsizlik söz konusudur. İşsizlik tüm dünyada artış eğilimi göstermektedir. Milyarlarca insanın işsiz ve gelirsiz olduğu bir dünyada nasıl bir yaşam modeli var olacaktır ? Kapitalizm tüketim olmadığı zaman var olamayacağı için ya sadece tüketebilen insanlar hayatta kalacak ve bu insanlar üzerinden bir yaşam modeli yaşanacak ya da kapitalizm’in olmadığı ve paylaşım tabanlı bir ekonomi modeline geçilecek.

Country	Last		Previous	Range
Congo	46.10	Dec/13	49.1	66.9 : 45.4	%
Namibia	33.40	Dec/18	34	37.6 : 19.5	%
Bosnia and Herzegovina	33.25	Aug/19	33.13	46.1 : 32.9	%
Angola	30.70	Sep/19	29	35 : 19.9	%
Palestine	29.10	Dec/18	31.7	35.6 : 8.8	%
South Africa	29.10	Sep/19	29	30.4 : 21.5	%
Kosovo	25.30	Jun/19	26.9	57 : 25.3	%
Mozambique	25.04	Dec/17	24.37	25.3 : 22.55	%
Lesotho	23.60	Dec/18	23.61	44.16 : 22.96	%
Nigeria	23.10	Sep/18	22.7	23.1 : 5.1	%
Swaziland	22.50	Dec/18	22.3	28.6 : 21.6	%
Gabon	19.50	Dec/18	19.4	20.4 : 16.9	%
Jordan	19.20	Jun/19	19	19.2 : 10.8	%
Ethiopia	19.10	Dec/18	16.9	26.4 : 16.8	%
Botswana	17.90	Dec/18	17.6	26.2 : 13.9	%
Armenia	17.70	Jun/19	21.9	21.9 : 6.3	%
Macedonia	17.50	Jun/19	17.8	38.7 : 17.5	%
Libya	17.30	Dec/18	17.1	21.1 : 16.1	%
Greece	16.70	Aug/19	16.9	27.8 : 7.3	%
Oman	16.00	Dec/17	15.8	19.8 : 15.8	%
Rwanda	16.00	Aug/19	15	17.8 : 1	%
Tunisia	15.30	Jun/19	15.3	18.9 : 12.4	%
Syria	14.90	Dec/18	15.2	15.2 : 2.3	%
Iraq	14.80	Dec/17	15.1	28.1 : 14.8	%
Montenegro	14.51	Sep/19	14.81	31 : 10.2	%
Senegal	14.30	Dec/18	13.4	25.7 : 5.6	%
Haiti	14.00	Dec/17	14	23.9 : 7	%
Spain	13.92	Sep/19	14.02	26.94 : 4.41	%
Turkey	13.90	Jul/19	13	14.8 : 7.3	%
Sao Tome and Principe	13.30	Dec/18	13.1	17.6 : 13.1	%
Sudan	12.90	Dec/18	12.7	14.2 : 12.7	%
Yemen	12.90	Dec/18	14	17.8 : 8.3	%
Georgia	12.70	Dec/18	13.9	18.3 : 10.3	%
Cape Verde	12.20	Dec/18	12.2	21.4 : 10.7	%

 

Kitap gelecek üzerine bir tahmin oyunu değil olası alternatiflerinin araştırılması üzerine güzel bir araştırma kitabıdır. Otomasyona, kısıtlı kaynaklara, kapitalizm ve komünizme, iklim krizine ve insanın varoluşuna dair biraz kafa yormak isteyen herkesin okumasını önereceğim bir kitaptır.

 

Kitaptan altını çizdiğim bazı cümleler,

• Egemen sınıfın artık işçi sınıfının emeğini sömürmeye ihtiyacının kalmadığı bir dünya, yoksulların bir tehlike ve külfetten ibaret hale geldiği bir noktadır.
• Asıl mesele insan medeniyetinin ekolojik krizlerden sağ çıkıp çıkamayacağı değil, bundan makul ve eşitlikçi “hep beraber” sağ çıkıp çıkamayacağımızdır.
• Paranın ve kıtlığın yaşamlarımızı düzenleyen temel kodlar olmaktan çıkarılması yaşamlarımızı basit ve sıkıcı hale getirmez, insanlar böyle bir şey için fazlasıyla karmaşıktırlar. Tam aksine, yaşamı hayal edilemeyecek ölçüde karmaşık hale getirecektir.
• Emekli olmak uzun süredir işsiz olanların mensubu bulundukları toplumsal kategoride bir değişiklik yaratmakta, ama yaşamlarında herhangi bir değişikliğe yol açmamaktadır. Buna rağmen diğer etmenler kontrol altındayken bile işsizlikten emekliliğe geçişin ani ve anlık bir mutluluk artışıyla sonuçlandığını tespit etmişlerdir.