Ulusların Düşüşü (İng. Why Nations Fail), Daron Acemoğlu ve James A. Robinson tarafından 2012 yılında yazılmış, Doğan Egmont Yayıncılık tarafından 2013 senesinde yayınlanmış kendi açıklamasıyla “Güç, Zenginlik ve Yoksulluğun Kökenleri” ni anlatan bir araştırma kitabıdır.
Kitap genel olarak dünya üzerinde geçmişte bulunmuş ve bugün bulunan ülkelerin gelişmesinin arkasındaki ekonomik ve siyasal sebepleri araştıran kapsamlı bir şekilde yazılmış ve içerisinde bol miktarda örnek bulunan bir kitaptır.
Kitap “Nogales” şehrinin hikayesi ile başlamaktadır. Bu şehir yarısı Amerika üzerinde diğer yarısı Meksika üzerinde bulunan ortadan ikiye bir duvar ile ayrılmış bir şehirdir. Amerika kısmında yaşayan kişilerin ortalama geliri Meksika’da yaşayanlardan üç kat daha fazladır ve burada sağlık koşulları çok daha iyidir.
Yazarlar bunun sebebini Güney Amerika ve Kuzey Amerika’nın “ele geçirilmesindeki” farklardan kaynaklandığını savunmaktadır.
Güney Amerika’nın İspanyollar tarafından “ele geçirilme” metodu, kabilenin liderini rehin alma gibi metotlar kullanarak gerçekleşmiştir. Bu şekilde Buenos Aires, Peru vb. yerler kurarak burada bir diktatörlük sistemi geliştirilmiştir. Tam bir sömürge mantığı ile hareket edilerek halk köle edilmiş, kaynakları elinden alınmış ve yönetim tek elde toplanmıştır.
İspanyolların Güney Amerika’yı istila etmesinden 100 yıl sonra İngilizler Kuzey Amerika’yı istila etmek isterler. Ancak Kuzey Amerika’da Jamestown bölgesinde yönetim, bir krala bağlı 30 kabileden oluşan bir koalisyondan oluşur. İngilizler bu koalisyonu istila etmeyi bir türlü başaramazlar. Bunun üzerine İngiliz hükümeti zorla ele geçiremeyecekleri toprakları kurumsallaşarak ele geçirmeyi planlarlar ve yerleşimcilere 200 dönüm arsa verileceğini duyurur. Bu şekilde sömürge olmadan ve anlaşma ile başlayan Kuzey Amerika tarihi ilerleyen dönemde anayasanın tanımlanması, bankacılık ve patent sisteminin geliştirilmesi ile birlikte gelişmeye başlar. Kurumsal olarak ilerleyen Kuzey Amerika, istikrarsız ve sürekli olarak darbeler ile sarsılan Güney Amerika ile ayrışır.
Kitap diğer bölümlerde, sömürgeci ve kapsayıcı yönetim anlayışlarını karşılaştırarak ikisi arasındaki gelişme farklarını önümüze sunuyor.
Sömürgeci yönetim anlayışında, yönetim kısa bir süre için ekonomik gelişmeyi sağlar. Ancak bu gelişme sadece bir kesimde yoğunlaşır ve genel olarak teknolojik altyapısı bulunmaz. Toplumun tamamına yayılmış ve teknolojik ilerlemeye dayalı bir büyüme olmaması sebebiyle genel olarak kısa bir süre sonra gelişme durur. İlerleyen süreçte ülke ekonomik olarak zorlanmaya başlar.
Kapsayıcı yönetim anlayışında ise yönetim toplumun tamamını kapsayacak şekilde teknoloji ile birlikte bir büyüme sağlar ve bu büyüme diğer kurumlarında gelişmesine yol açar. Toplumun genelinde bir büyüme oluşur ve daha sürdürülebilirdir.
Yazarlar ayrıca bu konu ile ilgili, “Bugün ülkelerdeki geri kalmışlık sorunların nedeni değil sonuçlarıdır.” yorumunda bulunmaktadır.
Kitaptan altını çizdiğim bazı cümleler,
- Hareket halinde olmak maliyetlidir.
- İnsanların piyasalar aracılığıyla kendi kararlarını vermelerine olanak tanımak bir toplum için kaynaklarını verimli bir biçimde kullanmanın en iyi yoludur.
- Kitaplar fikirlerin yayılmasına sebep olur ve böylece nüfusu kontrol altında tutmak güçleşir.
- Fakat İngiltere’nin ekonomik büyümesinin etkisi tüm dünyaya yayıldıysa da bu büyümeyi meydana getiren ekonomik ve siyasal kurumlar aynı şekilde yayılmadı.
- Siyasal kurumlar toplumda gücün kimin elinde olduğunu ve bu gücün ne amaçla kullanılabileceğini belirler.
- Teknolojik değişim refahın lokomotiflerinden yalnızca biridir; fakat muhtemelen en hayati olanıdır.
Ben bu kitabı ülkelerin/dünyanın gelişimi konusunu merak eden herkese öneririm. Oldukça detaylı ve örnekler ile desteklenerek anlatılmış bu kitap, salt teorik bilgi vermek yerine neden ve sonuçları ile gelişmeleri okuyucularına aktarmayı başarılı bir şekilde başarmış.
Misel Aji'nin Dünyası 