İngilizce orjinal adı “Dollars and Sense” olan “Tamamen Duygusal” kitabı 2017 yılında Dan Ariely ve Jeff Kreisler tarafından yazılmış, Optimist Kitap tarafından yayınlanmış insanların parasal kararları üzerine (davranışsal iktisat) yazılmış bir referans kitabıdır.
Kitap, ilk bölümde “Para Nedir?” sorusu ile başlıyor. Bu bölümde paranın değeri, fiziksel özellikleri ve zihnimizdeki yeri açıklanıyor. Ayrıca yine aynı bölümde paranın sahip olduğu bazı zorluklar (fırsat maliyeti vb.) inceleniyor.
İkinci bölümde, on farklı değer ölçme yanılgısı ayrı ayrı ele alınıyor. Görelilik, kategorizasyon, acıdan kaçınma, kendimize güvenme, iyelik etkisi, adalet kaygısı, dilin ritüellerine inanmamız, beklentileri abartmak, kontrolü kaybetmek ve parayı fazla önemsemek konuları bu kısımda ayrı ayrı inceleniyor.
Tasarruf ediyor olmamız, bir şeyin değerini doğru belirleyebildiğimiz anlamına gelmez.
Son bölümde ise, kitapta anlatılanlar özetlenerek bu yanılgılardan kaçınabilmek için yapılabilecek bazı öneriler sunuluyor.
Bana kitapta enteresan gelen bir kaç konuyu sizinle aşağıda paylaşmak istiyorum.
Biz insanlar para ile ilgili zihinsel muhasebe yaparız. Zihnimizde bütçeler farklı kategoriler için farklı şekillerde oluşur. Taksiye vermek için maksimum 10 dolar paramız olduğunu düşünerek eğer bu meblağ yeterli gelmezse otobüse binmeyi düşünebiliriz ancak akşam yemeği için bütçemizden 200 doları rahat bir şekilde harcayabiliriz. Farklı kategori – farklı bütçe gibi düşünürüz.
Farklı bir örnek olarak, 200 dolarlık bir alışverişte mağazadaki satış görevlisi 5 dakika uzaklıkta aynı alışverişi 180 dolara yapabileceğimizi söylerse, 5 dakika uzaktaki mağazaya gider alışverişi oradan yaparız. Ancak 1000 dolarlık bir alışverişte mağaza personeli bize aynı şekilde 5 dakika uzaktaki bir mağazadan aynı alışverişi 980 dolarak yapabileceğimizi iletirse bu sefer aynı 20 dolar için hareket etmeyiz !
Kitaptan başka bir örnek, dolar açık arttırma oyunudur.
Öğrencilere 100 dolarlık bir banknot için bahis yapma şansı verilir. Kurallar şu şekildedir. Açık arttırma 5 dolardan başlar. Teklifler her seferinde sadece 5 dolar arttırılabilir. Kazanan, verdiği son teklif tutarında parayı öder ve 100 doları alır, en yüksek ikinci teklifi veren kişi de parayı öder ancak herhangi bir ödül alamaz. Bu oyunda açık arttırma 55 dolara geldiği anda kasa artıya geçer. Oyundaki irrasyonellik bazen batık maliyeti göz önüne almayıp kişilerin 400 dolar teklif vermesine kadar gidebilir !
Kitaptan altını çizdiğim bazı cümleler,
- Zamanımızı akıllıca değerlendiriyor muyuz ? Yoksa daha ucuza kredi bulmaya çalışmak için zaman harcamak yerine, benzini birkaç kuruş ucuza satan bir istasyon bulmak için dolanıp duruyor muyuz ?
- Bir şeyin parasını tüketmeden önce öderseniz, tüketim sırasında acı hissetmezsiniz.
- Yani bu “bedava” şeylerin aslında ağır bir bedeli vardır.
- Ancak bedava şeyler genellikle beklenmedik bedeller ödetir.
- Görüldüğü gibi, indirimler tam birer aptallık iksiridir. Karar verme sürecinde bizi aptallaştırırlar.
- Tasarruf ediyor olmamız, bir şeyin değerini doğru belirleyebildiğimiz anlamına gelmez.
- Mesele, hayatın birçok alanında, geçmişte yapılan yatırımların, aynı yolda ilerlememiz gerektiği anlamına gelmemesidir.
- Baştan çıkaran şeyler hariç her şeye direnebilirim – Oscar Wilde
- Kaliteyi ölçmek amacıyla fiyattan yararlanmak oldukça mantıksızdır. Fiyatın bu kalite değerlendirmesi üzerindeki etkisini azaltmanın yolu, şarabı başka şekillerde değerlendirebilmemizdir. (şarabın nereden geldiği, hangi yıl üretildiği…)
Kitap dil olarak oldukça akıcı ve içerik olarak farklı bakış açıları sunan para harcama davranışları/eğilimleri üzerine yazılmış güzel bir referans kitabıdır. İlgilisine duyurulur.
Misel Aji'nin Dünyası 